به نقل از «ایمنا»

ملاصدرا و ۱۵ سال تنهایی+ زندگینامه، نظریات، اشعار و آثار

تاریخ انتشار: ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۰۵۱۳۶۸

ملاصدرا حکیم ایرانی عصر صفویه، عنوان بزرگترین فیلسوف ایران در دوران جدید را به خود اختصاص داده است. این حکیم فرزانه که با عنوان "صدرالمتالهین" شناخته می‌شود صاحب نظریات بسیاری بود که مهم‌ترین آن‌ها مبحث وحدت وجود و حرکت جوهری است.

مرورگر شما از ویدئو پشتیبانی نمی‌کند.
فایل آن‌را از اینجا دانلود کنید: audio/mp3

دانلود صوت

آثار ملاصدرا

ملاصدرا در زمینه فلسفه و حکمت اشراق، تالیفات زیادی دارد که برخی از آن‌ها تا به امروز نظیر نداشته‌اند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

آثار زیادی از شیخ باقی مانده که در زیر به برخی از آن‌ها به‌صورت فهرست‌وار اشاره می‌کنیم:

آنچه برای شناخت مبدا نخستین و صفات و آثار او لازم است معرفت، صراط مستقیم و درجات آن و کیفیت سلوک به سوی حق معرفت، معاد، احوال کسانی که به خدا رسیده‌اند معرفت و شناخت فرستادگان خدا و پیغمبران و اوصیا نقل احوال منکران حقیقت و پرده برداشتن از فضایح آن‌ها

از معروف‌ترین آثار ملاصدرا «اسفار اربعه» است که حواشی زیادی بر آن نوشته شده است که امور عامه، علم طبیعی، علم الهی و علم‌النفس را شامل می‌شود. اثر دیگر وی المبدا و المعاد است که در آن کوشش شده اهل تحقیق و بحث را با مسلک عرفان جمع کند.

الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه اسرار آیات و انوار النبیات المشاعر که به روش عرفانی نگاشته شده است الحکمته الشریعه که به طریق عرفانی نوشته شده شرح الهدایه الاثیرایه که در روش مشاء آمده است شرح الهیات شفا، که در کتاب شیخ است رساله الحدوث در اثبات عالم رساله اتصاف ماهیه بالوجود در مورد اصالت ماهیت و وجود رساله التشخص رساله سریان الوجود رساله حرکت جوهری مفاتیح الغیب همراه با شرح اصول کافی تفسیر قرآن کریم که ناتمام ماند جواب المسائل فی بدو وجود انسان، جواب پرسش‌های مربوط به پیدایش انسان در آن آمده است. نظریات فلسفی ملاصدرا فلسفه وجود

بارزترین نظریه ملاصدرا در فلسفه، نظریه وحدت وجود است که وی تمامی فلسفه خود را بر آن بنیان گذاشته و بزرگترین مناقشات برای او را همین نظریه به وجود آورد. نظریه وحدت وجود سبب شد که علما و فقها او را لعن و تکفیر کنند. ملاصدرا در موقعیت‌های مختلف، تفاسیر متنوعی از وحدت وجود کرده است؛ مثلاً در رساله خود سریان الوجود، صفحه ۱۳۸ می‌گوید:

ممکنات، موجودات متعدد و متکثری در خارج هستند و کثرت عینی و حقیقی دارند؛ پس وجود یکی است؛ اما موجود متعدد و متکثر است.

وی در اسفار می‌گوید:

وجود در حقیقت متعدد است؛ ولی حقیقت یکی است.

در اینجا ملاصدرا هم وحدت وجود را بیان می‌کند و هم کثرت آن را و به‌گونه‌ای گفته‌های وی با هم متفاوت هستند؛ اما خود بر این عقیده است که فطرت خاصی لازم است برای دریافت این امر و او برای توجیه منظور خود، مرداش را از معنی تعدد وجود، معنای حقیقی در برابر مجاز لغوی می‌داند و معنای وحدت وجود را معنای حقیقی در مقابل مجاز عرفانی دانسته است.

ملاصدرا می‌گوید:

وجود حقیقی به ذات خود و در تمامی مراحل ظهور، ظاهر است و غیر خود را آشکار می‌کند و به‌وسیله او ماهیت‌ها ظاهر می‌شوند و ماهیات برای او و با او و در او و از او هستند و اگر در چیزهای گوناگون ظهور نمی‌کرد و خود را با لذت و دیگران را بالعرض آشکار نمی‌کرد، به‌هیچ‌وجه موجودی ظاهر نبود، بلکه همچنان در حجاب عدم باقی می‌ماند.

بعد از آن، به گفته امام اول شعیان استناد می‌کند که:

او با هر چیزی هست ولی نه به‌صورت مقارنه و در همه چیز هست ولی نه به‌صورت مزج و ترکیب و غیر از هر چیز است ولی نه به‌صورت دوری و جدایی.

وی همچنین در اسفار، درباره ممکنات می‌گوید:

هر یک از آن‌ها آثار مخصوص دارند و مقصود ما از حقیقت چیزی است که مبدا اثر خارجی باشد و مقصود ما از کثرت آن است که مستوجب تعدد احکام و آثار باشد، در این صورت چگونه ممکن است شیء ممکن نه امر خارجی باشد و نه در خارج موجود باشد.

ملاصدرا هرگز دیدگاه صوفیان در مورد حلول و اتحاد را نپذیرفت؛ زیرا این توهم را موجب دوگانگی در اصل وجود می‌دانست. فهم اندیشه ملاصدرا برای هر کسی، امکان‌پذیر نیست مگر اینکه ذوق عرفانی و مطالعات فلسفی داشته باشد.

حرکت جوهری

یکی دیگر از نظریات مهم و بنیادی ملاصدرا، حرکت جوهری است. وی نظریه حرکت جوهری خود را در رساله فی حرکه‌الجوهریه آورده است. او حرکت جوهری را چنین توصیف می‌کند:

حرکت بر جوهر، از حیث وجودی بر آن عارض می‌شود نه از حیثیت ماهیتی، یعنی اصل یکی است و هیولی به ذات باقی است و تنها صورت و ماده تغییر می‌کند.

حرکت جوهری، حرکت ذاتی اشیا است که منشأ حرکت ظاهری یک پدیده بوده و موجب تغییر در ذات یک شیء می‌شود. به این مفهوم که حرکت جوهری حرکت در اصل شیء است. برخی بر این عقیده‌اند که حرکت جوهری را ابتدا هراکلیتوس بیان کرده بود و برخی دیگر آن را از ابتکارات ملاصدرا می‌دانند. صدرالمتألهین در برابر فیلسوفانی که با حرکت جوهری مخالف بودند با استناد به آیات قرآن، خداوند را راستگوترین حکیم معرفی کرده و او را اولین حکیمی دانسته که قول به حرکت جوهری را در قرآن بیان کرده است و بعد از آن از آنولوجیای ارسطو و ابن عربی گفته‌هایی در تأیید حرکت جوهری نقل می‌کند.

حرکت جوهری، حرکت در اصل شیء است

ملاصدرا در تالیفاتش، حرکت را در مباحث مربوط به الهیات مطرح کرده؛ چون از نظر او حرکت، نحوه وجود و نوعی از هستی است که در نتیجه بودن، دو گونه است؛ یکی بودن ثابت و دیگری بودن متحرک. به این دلیل، حرکت در حکمت متعالیه در مابعدالطبیعه تعریف می‌شود.

بعضی فلاسفه عقیده دارند بر طبق این نظریه که اساس و مبدا تحول و تطور و نظریه نشو نما قرار می‌گیرد، ملاصدرا ۲۰۰ سال قبل از تولد داروین صاحب اندیشه نشو و نما و ارتقا بوده است و ملاصدرا بر اساس آن وجود صانع را اثبات کرده و این نشان‌دهنده کمال عقل و نبوغ وی بود.

سخن پایانی

صحبت از ملاصدرا، اندیشه، نظریات و آثار وی در یک مقاله نمی‌گنجد و بررسی نظریات فلسفی او چندان آسان نیست. وی خصم زمانه خود بود و بعد از گذشت زمان، اندیشمندان پی به عظمت نظریات وی بردند.

کد خبر 576657

منبع: ایمنا

کلیدواژه: ملاصدرا فلسفه وجود آثار ملاصدرا فلسفه ابن سینا شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق حرکت جوهری وحدت وجود

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۰۵۱۳۶۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

راه‌حل نشدنی نظریه‌پرداز توسعه دانشگاه جان هاپکینز

صورت مسأله
- ایران با مشکل عظیم شتاب فزاینده حجم پول روبه رو است. سیستم پولی کنونی کشور در هر ۲۴ ساعت در حدود ۶ همت (هزار میلیارد تومان) بر حجم پول می افزاید. برای احساس وضعیت، این افزایش حدوداً معادل میانگین ۳۰۰۰ سال دوران پهلوی (۱۳۵۷-۱۳۰۴) است. یعنی حکومت ایران در شبانروز یک میلیون برابر هر شبانروز پیش از انقلاب به اصطلاح پول چاپ می کند. در واقع این مبلغ را نمی توان چاپ کرد، بلکه در سیستم الکترونیک پولی بر تعداد صفرهای حجم پول، افزوده می شود.

- یکی از عوامل تورم، همین افزایش حجم پول است که موجب کوچکتر شدن قدرت خرید می شود؛ افزایش فقر و فساد از پیامدهای آن است. باز هم برای درک وضعیت، ۱۰۰ هزارتومانی در ۱۳۹۰ معادل ۱۰۰ دلار بود و امروز معادل یک و نیم دلار است.

حل مسأله
چند پرسش

- آیا نجات از مصیبت افزایش حجم پول کشور شدنی است؟ مسلماً شدنی است. زیرا بسیاری از کشورها که به این بلاء مبتلاء بودند، آن را چاره کردند، یعنی عملا شدنی است.
-آیا بدون تخصص ها و تجربه ها می توان به رفع مشکل پرداخت؟ قطعاً بدون تخصص ها و تجارب، نشدنی است.
-آیا با یک تخصص و راه حل های یک متخصص می توان مشکل را رفع کرد؟ به این پرسش می پردازم.

معمولا تصور می شود که چاره های مطرح شده توسط یک متخصص ولو مجرب، شدنی است. با موارد عدیده می توان نشان داد که چاره های پیشنهادی تخصص های منفرد، نه فقط شدنی نبوده، بلکه موجب فزونی مشکلات شده است (چرا؟ به این خواهم پرداخت). برای نمونه، چاره ی پروفسور استیو هانکه (Steve Hanke) را می آورم.

استیو هانکه استاد اقتصاد در دانشگاه جان هاپکینز است. اخیراً درباره ی نجات ایران از مصیبت تورم و توسعه کشور، در مصاحبه ای گفته است که در چند کشور آزموده است: با ارتباط ریال و طلا در کمتر از ۲۴ ساعت، تورم تمام می شود. معلوم است که توجه و تأکید وی بر مهار افزایش حجم پول است. آیا راه حل وی شدنی است؟

بررسی پیشنهاد هانکه

فرض کنید که افزایش حجم پول کنونی به طلا مربوط شود.- هر گرم طلای ۲۴ عیار به قیمت روز ۴/۸ میلیون تومان است. در این‌صورت حکومت برای همین مقدار حجم پول، در هر شبانه‌روز باید ۱/۲۵ تن و در سال ۴۵۰ تن‌ طلا عرضه کند. کل ذخیره معدنی طلای کشور ۳۰۰ تن است و سالانه ۱۲ تن طلا تولید می شود، بگذریم از این که همین مقدار معادن طلای کشور عمدتا در دست بخش غیردولتی است و بهره مالکانه ی آن به حکومت ناچیز است. برای عرضه ی مقدار طلای لازم، چاره ای جز تأمین طلا از خارج نیست.

یک میلیارد دلار معادل ۱۲/۲ تن طلا است. ایران در سال ۱۴۰۲ حدود ۳۰ میلیارد دلار درآمد نفتی داشت، معادل ۳۶۶ تن طلا. یعنی اگر همه ی پول نفت را به طلا تبدیل کند، فقط ۸۰ درصد حجم پول تولیدی در شبانه‌روز را جبران می کند. بخش عمده ای از درآمد نفت برای رفع نیازهای پایه کشور است و دو سال پیش، فرار سرمایه از کشور به میزان ۴۰ تا ۵۰ درصد درآمد نفت گزارش شده است (گزارش بانک مرکزی). یعنی اژدهای پرشتاب افزایش حجم پول، با بلعیدن همه‌ی پول نفت، باز هم بیشتر می طلبد. با همین بررسی کوتاه می توان دریافت که چاره ی استیو هانکه برای مهار تورم در کشور «نشدنی» است.

بیشتر می توان اظهارات وی را کاوید. به طور ضمنی از پیشنهاد هانکه برمی آید که دولت چون نمی تواند طلای لازم معادل افزایش حجم پول را تأمین کند، پس بر حجم پول نیفزاید. در وضعیت حاضر، اگر حکومت پول چاپ نکند، در پرداخت هزینه های خود و مصارف خواسته و نخواسته ی پولی کشور دچار مشکل می شود. یعنی در وضعیت کنونی، اظهارات ضمنی هانکه هم نشدنی است.

*عضو هیات علمی دانشگاه امیرکبیر

بیشتر بخوانید:

کسانی می خواهند گاو اردک بزاید همه می بازیم با دروغ و فریب و بی انصافی انقلاب علمی خاموش و انفعال ما / پیشگامی تولید فکر نیازمند آزاداندیشی از قیدهای تحمیلی است استالین و پژوهش های جانبدارانه

216216

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1899872